معبد مهر مراغه یکی از قدیمی ترین آثار تاریخی استان آذربایجان شرقی است که در شش کیلومتری شهر مراغه و در میدان اصلی روستای ورجوی قرار گرفته است. این معبد زیرزمینی کاملا دست کند بوده و در دل زمین حفر شده است. معبد حاصل تراشیدن یک تخته سنگ عظیم دگرگونی بوده که در مقایسه با سایر سنگ ها راحت تر می توان آن را فرم داد. معبد مهر همانطور که از نامش پیداست محلی برای نیایش مهرپرستان بوده است. همانطور که پیروان هر یک از ادیان برای خود عبادتگاهی ساخته و آن را نامگذاری می کردند مهرپرستان نیز از آنجایی که معتقد بودند میترا یا همان مهر در درون زمین و در غارها متولد شده است غارها را تبدیل به عبادتگاه کرده و آن را مهرابه می نامیدند، پسوند آبه به معنای جای گود است و این ترکیب یعنی محلی گود که مهر در آن مورد پرستش قرار می گیرد.
بر طبق تحقیقات باستان شناسی و معماری حاکم بر معبد مهر، به نظر می رسد این معبد در زمان حکومت اشکانیان و رواج گسترده مهرپرستی در ایران ساخته شده است. اگرچه برخی دیگر معتقدند که این معبد به دوران پیش از تاریخ باز می گردد. چند پله ورودی شما را از سطح زمین فاصله داده و به درون معبد هدایت می کند. در مسیر ورودی نقوش گل و گیاه پیچ در پیچی را می بینید که در انتها به شکل یک مار پدیدار می شود. با ورود از پله ها، تالاری بزرگ در برابرتان قرار می گیرد. در معبد مهر اتاق ها و دالان های پیچ در پیچی به چشم می خورد. بر سقف برخی اتاق ها نورگیرهای وسیعی تعبیه شده است که نور کافی را وارد فضای تاریک غار می کند. این معبد در دوران اسلامی نیز محل عبادت و گوشه نشینی صوفیان بوده است. با ظهور شیخ صفی الدین اردبیلی در منطقه آذربایجان و افزایش پیروان این فرقه بسیاری از آن ها نقاط دور از دسترس را برای خلوت گزیدن و طی مراحل عرفانی انتخاب می کرده اند.
کتیبه های حجاری شده با خط ثلث و منقش به آیات قرآن و اسما الهی نشان از حضور مشایخ و طرفداران صوفیه در دوران حکومت ایلخانی و حوالی قرن هشتم هجری در این معبد دارد. آنطور که به نظر می رسد پله های ورودی نیز محصول دوره ایلخانی است. یک مقبره با گنبدی کوچک در انتهای یکی از دالان ها قراردارد که با دو پله قابل دسترسی است. این آرامگاه که از قرن سیزدهم ه.ق به یادگار مانده است متعلق به عارف نامی ملا معصوم مراغه ای است و در نزد مردم از جایگاه بالایی برخوردار است و یکی از دلایل اثبات حضور عرفا و صوفیان در این معبد است. به دلیل رونق معبد در قرون متوالی در بین مردم به نام های متفاوتی همچون امام زاده معصوم مراغه ای، خانقاه، اولیا و اجاق شهره شده است. بر روی در ودیوار معبد کنده کاری های زیبایی به چشم می خورد. بر پایه ستون قطور میانه تالار و همچنین دیوارهای معبد تعداد زیادی طاقچه حفر شده است.
این معبد زیرزمینی متعلق به مجموعه ای گسترده شامل گورستان، اصطبل و ... بوده است. گورستان که در نزدیکی معبد قرار دارد و هنوز هم مورد استفاده اهالی است پر از سنگ قبرهای تاریخی است. وجود سنگ قبرها با نمادهایی همچون گرز، سپر و کمان و همچنین تاریخ هایی همانند 908 ه.ق نشان از حداقل قدمت قرن دهمی این گورستان دارد. قوچ های تاریخی گورهای ایرانی و همچنین خطوطی منحصربفرد نیز در برخی سنگ قبرها به چشم می خورد که بسیار جالب توجه است.
