یکی از منحصربفردترین غارهای ایرانی غار هامپوئیل یا غار کبوتر در 15 کیلومتری شهر مراغه در استان آذربایجان شرقی است. این غار زیبا که در نزدیکی روستای تازه کند سفلی و همچنین رودخانه پرآب مردق واقع شده است به دلیل اقامت کبوتران وحشی در تالار ورودی آن در سال های گذشته به غار کبوتر نیز شهره است. هامپوئیل واژه ای باستانی که ریشه ای سانسکریت داشته و در گذر زمان به شکل هامپوئیل درآمده است. این غار در زمره غارهای فنی قرار گرفته و پیمایش قسمت های داخلی آن نیازمند دانش غارنوردی و امکانات مناسب همانند چراغ قوه، کپسول هوا و سایر تجهیزات ایمنی است و پیمودن آن بدون راهنما توصیه نمی شود. غار در دل صخره ها قرار گرفته و 1600 متر از سطح رودخانه مردق فاصله دارد.

با ورود به داخل غار تالاری نسبتا بزرگ در برابر چشمانتان ظاهر می شود که کف آن را خاکستر پوشانده است. این نخستین تالار غار است و در گوشه ای از آن دالانی نسبتا باریک و بلند قرار گرفته است که شما را به تالار دوم می رساند. به هنگام ورود به تالار دوم باید مراقب زمین زیر پایتان باشید چرا که در این قسمت علاوه بر مسیری که به دالان سوم منتهی می شود چهار دهنه چاه عمیق قرار گرفته است که به طبقات زیرین غار منتهی می شود. این چاه های عمیق که همانند یک لوله باریک به نظر می رسند هر کدام عمق متفاوتی دارند و به تالارهای و مسیرهای مختلفی منتهی می شوند. کم عمق ترین مسیر طی شده در این تنوره های یا مسیرهای لوله مانند سنگی و پر پیچ و خم 12 متر و طولانی ترین مسیر عمودی که تاکنون شناسایی شده 98 متر می باشد.

اگر خوب گوش کنید صدای جریان آب تالارهای طبقه پایین را خواهید شنید که هنوز سرچشمه و یا محل خروج احتمالی این جریان آب شناسایی نشده است. با عبور از دالان ها و مسیرها و رسیدن به تالارهای طبقات پایین تر لحظه به لحظه بر شگفتی تان افزوده می شود. علاوه بر استالاکتیت ها و استالاگمیت ها و رسوبات آهکی خارق العاده و کم نظیر، خفاش ها و همچنین برکه های آب نیز از دیگر شگفتی های غار هامپوئیل است. این غار چیزی در حدود 150 میلیون سال قدمت داشته و تاکنون تنها 2000 متر مربع از آن شناسایی شده است که شامل 8 تالار وسیع در قالب 5 طبقه و مسیرها و دالان های پیچ در پیچ و وسیع است. زیباترین تالار کشف شده در این غار تالار گسل نام دارد. هنوز قسمت های بسیاری از این غار شگفت انگیز شناسایی نشده است و هیچ کس نمیداند مساحت کلی این غار به چه اندازه است. این غار جزو منحصربفردترین غارهای جهان است و به دلیل طبیعت وهم انگیز و چاه های عمودی ترسناکش به غاری خوفناک شهره است.