گنبد کبود یکی از پنج برج شهر مراغه در استان آذربایجان شرقی است. این برج زیبا یک بنای ده ضلعی آجری است که بر شالوده ای از سنگ استوار است. برجی ده ضلعی که در محل اتصال اضلاع به یکدیگر برجستگی های مدور ستون مانندی قرار گرفته است. این برج زیبا و آجری در روزگارران قدیم دارای گنبدی مخروطی بوده که متاسفانه بر اثر مرور زمان از بین رفته است. نمای بیرونی این برج یکی از زیباترین نمونه های معماری ایرانی است. آجرکاری های حیرت انگیز و انواع نقوش هندسی زیبا و کاشی کاری های فیروزه ای بسیار چشم نواز در هر ده ضلع بنا به چشم می خورد. در بالای هر یک از اضلاع و بر فراز طاق نماها مقرنس کاری های آراسته به کاشی های فیروزه ای قرار گرفته که بسیار زیبا و ظریف است.
در انتهای برج هم یک ردیف قطاربندی با ترکیبی از کاشی های فیروزه ای قرار گرفته که بسیار چشم نواز است. نقوش هندسی سرتاسر هر یک از اضلاع را آراسته و برجستگی آجرکاری ها، نمای بسیار دلنشینی را ایجاد کرده است. متاسفانه برخی از تزئینات بیرونی بنا آسیب دیده و طاق نمای بالای درب ورودی تا حدودی فرو ریخته است. با ورود به داخل برج و بر اساس کتیبه های منقش به اسما جلاله متوجه می شوید که این برج زیبا یک برج-مقبره است. به سان تمام برج-مقبره های دیگر این بنا نیز از دو بخش سرداب یا دخمه و شبستان و یا نمازخانه اصلی تشکیل شده است. بخش اول یا همان شبستان با انواع گچ بری های ظریف و مقرنس کاری های آراسته به کاشی های فیروزه ای به زیباترین شکل ممکن آراسته شده است. یک کتیبه گچ بری زیبا بر زمینه سفید منقش به آیات نورانی قرآن است و انتهای بنا را زینت بخشیده است.
اینکه چه کسی این بنا را ساخته و یا تاریخ ساخت بنا در چه زمانی بوده است مشخص نیست اما اغلب کارشناسان این بنا را متعلق به دوران سلجوقی و ایلخانی و سال ساخت آن را 593 ه.ق می دانند. در زیر شبستان سردابه ای قرار دارد که برای تدفین مورد استفاده قرار می گرفته است. این برج- مقبره به آرامگاه مادر هلاکوخان شهره است اما هیچ مدرکی دال بر اینکه چه کسی در این آرامگاه خفته است در دسترس نیست. برخی کارشناسان ساخت بنا را به دوران پیش از حمله مغول نسبت می دهند و بعید می دانند این مقبره متعلق به مادر هلاکوخان باشد. در نزدیکی این برج ده ضلعی برج استوانه ای آجری قرار دارد که بر طبق کتیبه یافته شده در بنا در سال 563 ه.ق ساخته شده و گنبد آن فرو ریخته است. این برج اما در مقایسه با برج ده ضلعی بسیار ساده تر است.
