یکی از آثار تاریخی باارزش استان آذربایجان شرقی مسجد تاریخی جامع شهر مرند است. در مورد بنای اولیه این مسجد گمانه زنی های فراوانی وجود دارد. برخی کارشناسان معتقدند که این مسجد در ابتدا آتشکده ای از دوران ساسانی بوده است که با گذر زمان تبدیل به کلیسایی برای ارامنه مسیحی می شود. اما با ورود اسلام و گرایش مردم به آئین جدید این کلیسا در نهایت به عنوان یک مسجد مورد استفاده قرار می گیرد که بر فرض درست بودن این نظریه این بنا چیزی در حدود 1500 سال پیش پایه گذاری شده است. اما بر طبق کتیبه موجود در داخل مسجد این بنا در زمان حکومت ایلخانی و به دستور ابوسعید بهادرخان حاکم آذربایجان به سال 731 هجری قمری ساخته شده است. 

این جادبه نزدیک را از دست ندهید :آبشار عیش آباد

این مسجد سردر ورودی، مناره، صحن و گنبدی ندارد و تماما آجری است. نمای بیرونی مسجد حکایت از نوسازی های متعدد آن دارد. با ورود از درب اصلی مسجد، با سه پله از سطح کوچه فاصله گرفته و پایین تر می رویم. یک دالان نسبتا بلند با طاق های بلند مسیر ورودی را تشکیل می دهد. به هنگام عبور از دالان ورودی در یک سمت به شبستانی برمی خوردید که در ضلع جنوبی قرار گرفته و سقف آن را گنبدی کم عمق شکل داده است. در این شبستان کتیبه ای سنگی قرار دارد که نشان می دهد این مسجد در سال 740 هجری قمری توسط محمود ابن تاج خواجه مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته است. خواجه به دستور ابوسعید بهادر خان مسئولیت مدیریت و حفاظت از مسجد را بر عهده داشته است.

این جاذبه نزدیک را از دست ندهید : تفرجگاه ماهار زنور

با ورود از دالان وارد شبستان اصلی مسجد می شوید. شبستانی با ستون های متعدد که در نگاه اول شش گنبد پشت سر هم بر روی ستون های آن استوار گشته است و دو طرف آن ها را طاق هایی فرا گرفته اند. در انتهای این شبستان محرابی قرار دارد که یادگار ابوسعید است و تمام اعتبار مسجد را به دوش می کشد. این محراب بی نهایت زیبا که تقریبا سالم مانده و  مورد مرمت نیز قرار گرفته است با گچ بری هایی بسیار ظریف و دقیق حیرت هر بیننده ای را برمی انگیزد. این محراب کاردست یک استاد تمام عیار گچبری تبریزی است و بسیار نفیس و چشم نواز است. علاوه بر نقوش حیرت انگیز آیاتی از کلام الله مجید نیز با خطی خوش به صورت یک کتیبه دور تا دور محراب را فراگرفته است. این محراب نمونه کم نظیری از محراب های یادگار ایلخانی است.

این محراب تنها محراب بنا نیست بلکه یک محراب آجرکاری شده دیگر نیز در مسجد قرار دارد. وجود دو محراب در مسجد نشان می دهد که احتمالا در گذشته مسجد شبستان های مجزای زمستانه و تابستانه داشته است و نماز در فصول مختلف در مکان های مختلف برگزار می شده است.