سلطانیه سومین پایتخت معروف ایلخانی است که امروزه در 36 کیلومتری شهر زنجان واقع شده است. این شهر کوچک مملو از آثار تاریخی است که اغلب از دوران ایلخانی به یادگار مانده است. در مرکز این شهر تاریخی بقایای بنایی قرار دارد که دژ شاهی یا ارگ سلطانیه نامیده میشود. این ارگ چیزی در حدود 18 هکتار مساحت داشته و به عنوان محل زندگی حکام منطقه بوده است. این ارگ وسیع 16 برج مراقبتی و تنها دو دروازه ورودی داشته که امروزه حدود دیواره های ارگ کاملا هویداست. در داخل این ارگ بناهای بسیاری قرار داشته است که امروزه تنها گنبد بزرگ و زیبای سلطانیه برجای مانده است. این ارگ بزرگترین حصار سنگی است که در دوران ایلخانی ساخته شده است.
دیواره دفاعی این ارگ شامل دو بخش بوده است. نخست یک خندق با ابعاد 30*40 متر که دور تا دور ارگ شاهی را بر می گرفته و سپس با فاصله ای در حدود 17 متر حصار دفاعی قرار داشته که انتهای آن با سنگ آراسته شده است. این دیواره دفاعی امنیت ارگ را به شدت تحت تاثیر قرار می داده است. بر طبق منابع تاریخی در داخل این دیواره دفاعی بناهای متنوع ارگ شاهی قرار داشته است. حصار کنونی به ارتفاع 4 متر در زیر خاک قرار گرفته است. به هنگام ساختن گنبد سلطانیه مجموعه ی دیگری نیز در نزدیکی گنبد سلطانیه و در داخل ارگ شاهی ساخته میشود که بسیار معروف بوده است.
این مجموعه که زیر نظر خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی وزیر محبوب ایلخانی ساخته شده بود ابواب البر نامیده می شود. این مجموعه شامل مدرسه، بیمارستان، حمام، میهمان سرا، کتابخانه، خانقاه، دیوان خانه، مسجد جامع و آرامستان و موقوفات فراوان بوده است که مورد استفاده پادشاه و خاندان سلطنتی و بزرگان حکومتی قرار می گرفته است. مدیریت این مجموعه بر عهده خود شیخ فضل الله بوده است. یک نقاش و نویسنده انگلیسی در سال 1817میلادی در سفری که به ایران داشته است تصویر کاملی از این ارگ شاهی ارائه کرده است که نمای کامل برج و باروها و حصار دفاعی ارگ شاهی به خوبی هویداست.
سازمان میراث فرهنگی طرح بازسازی برج و باروهای اضلاع مختلف این دژ شاهی را آغاز کرده است و در برخی قسمت ها کار بازسازی به اتمام رسیده است. این حصار شاهی با مصالح سنگ، ماسه و ملات آهک ساخته می شود. هزاران تن سنگ در مرمت این بنا به کار رفته و تمام این سنگ ها با ظرافت تمام تراش خورده اند.
