موزه ایران باستان تهران

موزه ملی ایران یا موزه ایران باستان، اولین و قدیمی‌ترین موزه ایران

مجموعه موزه ملی ایران، به‌عنوان مهم‌ترین و قدیمی‌ترین موزه کشور است که شامل دو موزه «ایران باستان» و «دوران اسلامی» است. یکی از آثار ملی ایران که در سال 1375 به شماره 1765 به ثبت رسیده است موزه ایران باستان می باشد که یکی از جاهای دیدنی تهران می باشد. این موزه که در کنار خیابان سی تیر و در قسمت غربی میدان مشتق تهران واقع شده است اولین موزه در سراسر ایران است که در سال 1316 رو نمایی شد. موزه ها که محل نگهداری آثار باستانی و اشیای با ارزش هستند بدون هدف مادی در جهت خدمت به جامعه فعالیت می کنند تا پیشرفت دانش و تکمیل مسیر تکامل گذشتگان را با گردآوری اسناد تاریخی، کتیبه ها و اشیاها به نمایش در بیاورند. موزه ایران باستان نیز دقیقا با هدف شناخت سیر تکاملی علم در روزگاران بسیار دور ایجاد شد و برای هم پیوستگی بین اشیای داخلی و نمای بیرونی همچنین معرفی این بنا به عنوان اولین موزه ایران از معیارهایی استفاده شد که می توان به رنگ ، مصالح ، پلان موزه، اشیای جمع آوری شده و فضاهای اختصاص یافته به آثار اشاره کرد.

ایده ساخت موزه ایران باستان

فکر ساخت این موزه ابتدا توسط فردی به نام صنیع الدوله در آغاز مشروطیت بیان شد ولی به خاطر اتفاقات آن دوران امکان اجرای این پروژه فراهم نشد تا اینکه در زمان حکومت احمد شاه قاجار با تلاش های فراوان وزیر وزارت معارف به نام مرتضی خان ممتاز الممالک اتاقی در مدرسه دارالفنون را به موزه اختصاص داد که به موزه ملی نام گرفت سپس آثار تاریخی مکشوفه را در آن مکان نگهداری کرد.
با روی کار آمدن حکومت پهلوی در سال 1304 موزه ملی به تالار آیینه در عمارت مسعودیه واقع در میدان بهارستان انتقال داده شد و اشیای با ارزشی از قبیل کاشی ها ، سفال ها، سکه ها، سلاح های قدیمی، تفنگ، کلاه خود، زره و عتیقه مفرغی در آن جا نگهداری شد.

معمار موزه ایران باستان

در اوایل سال های پهلوی اول که فرانسوی ها از امتیازاتی از جمله کاوش های باستان شناسی در ایران برخوردار بودند در سال 1306 توسط شورای ملی این امتیاز از آنها برگرفته شد و در قبال اجازه کاوش در منطقه شوش و اداره یک موزه و کتابخانه را تا 5 سال به یکی از نمایندگان فرانسوی ها به نام آندره گدار داده شد. آندره گدار  به همراه ماکسیم سیرو از معماران فرانسوی بودند که برای معماری این موزه انتخاب شدند آنها نیز برای ساخت موزه مکانی را در غرب میدان مشق در نظر گرفتند و برای طراحی بنا از کاخ کسری که در زمان ساسانیان در شهر تیسفون بنا شده بود الگو گرفتند سپس در سال 1314 خورشیدی به کمک دو استاد معماری ایرانی به نام های حاج عباس معمار و مراد تبریزی این موزه را طی دو سال ساختند و پس از اتمام ساخت در 1316 شمسی موزه ایران باستان را افتتاح کردند.

نام گذاری موزه

این موزه که از جمله جاهای تاریخی تهران است، از زمان ساخت کاربری خود را حفظ کرده است بارها دچار تغییرات نامی شد . موزه ایران باستان که در ابتدا موزه ملی نام داشت کمی بعد به موزه معارف تغییر نام داد اما بعد از انقلاب با ایجاد سازمان میراث فرهنگی و انتقال موزه به ساختمان ایران باستان تا سال 1375 به موزه ایران باستان شناخته شد ولی با جمع آوری آثار تاریخی دوران اسلامی و اختصاص قسمت بزرگی از این موزه به این مجموعه آثار گرانبها به موزه ملی شناخته شد که هم اکنون نیز با همین نام به ادامه کاربری خود پرداخته است.

معماری موزه ایران باستان

این موزه زیبا که زمینی به وسعت 18 هزار متر مربع را به خود اختصاص داده است در سه طبقه ودر سه فضای ورودی، نمایش اشیا و اداری ساخته شده است و از زیر بنایی در حدود هزار متر مربع برخوردار است. این بنا که در ابتدا با هدف موزه مردم شناسی بنا شده بود هم اکنون شامل دو بخش موزه ایران باستان و موزه باستان شناسی می شود که آثار تاریخی در حدود 300 هزار شی را در خود جای داده است. این اشیاها که مربوط به دوران های مختلف می شوند بخشی از تاریخ ایران را به نمایش گذاشته اند و شامل جمجه های انسان ها، دندان انسان ، ابزار های سفالی، ظروف، سلاح، آجرهای لعاب دار و سایر آثار مکشوفه می باشند که بیشتر مربوط به زندگی انسان می شوند و در جهت شناخت روش زندگی، پیشرفت عملی گذشتگان و حوادث اتفاق افتاده در این موزه نگهداری می شوند.

مراحل ساخت موزه ایران باستان

برای ساخت موزه از معماری اصیل ایرانی استفاده شده است که می توان آثار آن را در ظاهر و بدنه ساختمان مشاهده کرد . این موزه که در سال 1312 شمسی شروع به ساخت شد چند سالی برای اتمام آن زمان لازم بود تا در بهترین وجه ممکن بنا شود. معمار این بنا که آندره گدار بود محلی در غرب میدان مشق را در نظر گرفت تا موزه را در چهار مرحله به سرانجام برساند.
آندره گدار برای اینکه نقشه موزه را با اشیای داخلش ربط دهد نما و سر در ورودی را به سبک ایوان کسری ساخت همچنین به موزه  ظاهر مستطیلی شکل داد که سراسر با آجرهای قرمز رنگ برگرفته از قصرهای فیروزآباد پوشیده شده است. ورودی بنا که یکی از زیباترین بخش های موزه ایران باستان است گویای شکوه معماری ایرانی در سلسله اشکانیان و ساسانیان می باشد به صورت طاق بلند همانند ایوان کسری در تیسفون و کاخ الحضر در شمال عراق به دست دو معمار بزرگ ایرانی به نام های استاد مراد علی تبریزی و عباسعلی معمار ساخته شده است.
این ورودی که برخلاف ظاهر مستطیلی شکل بنا از فرورفتگی عمیقی برخوردار است ارتفاع زیادی دارد که این امر بر اصالت بنا اضافه کرده است. از ویژگی های دیگر فضای ورودی می توان به تعدادی ورودی فرعی در کنار ورودی اصلی اشاره کرد که نسبت به در اصلی از ارتفاع کم و فاقد هر گونه تزئین برخوردار است. این ورودی های فرعی برای دسترسی به سالن های متفاوت موزه ساخته شده اند و بازدیدکنندگان می توانند در صورت تمایل از این رودی ها برای رفتن به سالن مورد نظر استفاده کنند. این ورودی ها که با پله هایی به حیاط سالن وصل می شوند بازدیدکنندگان را به موزه ای مستطیلی شکل وصل می کند.
آجرهای قرمز رنگ که در سراسر بنا دیده می شوند در برخی از قسمت های مهم نیز برای جلوه دادن به آن بخش به کار گرفته شده است. این آجرها که در سطوح داخلی ایوان و ورودی اصلی موزه استفاده شده است از ویژگی های خاص بنا به شمار می رود که جلوه بی نظیری را به موزه ایران باستان داده است و آن را در میان تمامی آثار باستانی کاملا منحصر به فرد است.
ورودی موزه که از ارتفاع 30/12متر برخوردار است به شکل هلالی ساخته شده است و بالای سر در آن کتیبه ای از سنگ مرمر وجود دارد که با خط زیبای ثلث امیر الکتاب ملک کلامی شعری از ملک شعرای بهار بر روی این سنگ نوشته شده است که خود بر ارزش بنا اضافه کرده است .

ایوان ها که از قسمت های مهم موزه محسوب می شوند علاوه بر آجر های قرمز رنگ از تزئینات دیگری نیز برخوردار هستند که نظیر آن ها تاکنون در هیچ یک از بناهای باستانی دیده نشده است . از قسمت های دیگر موزه دو ساختمانی هست که در دو طرف در ورودی قرار دارند و به کتابخانه، نمایشگاه و سالن کنفرانس اختصاص داده شده اند و هر یک از بخش های متفاوتی با تزئیناتی مخصوصی برخوردار هستند.
سالن اصلی موزه که از ابعاد 61 در 34 متر برخوردار است مساحتی در حدود 2 هزار متر مربع را به خود اختصاص داده است و برای تامین نور این سالن دو نورگیر در ابعاد 16 در 16 متر در آن تعبیه شده است که نور مناسبی را به سالن می دهد و آن را از تاریکی در می آورد. سالن اصلی که دو طبقه دارد در طبقه اول از شرق تا غرب با پنجره های بلند و باریک پوشیده شده است که به واسطه این پنجره ها نور کافی به سالن وارد می شود ولی طبقه بالای آن که فاقد پنجره است فضای تاریکی را پدید آورده است و برای جلوگیری از این تاریکی نور پردازی هایی صورت گرفته است تا اشیا و آثار باستانی به خوبی دیده شود.
موزه ایران باستان که در ابتدا با هدف مردم شناسی افتتاح شده بود سال ها از طبقه اول آن برای برگزاری کنفرانس ها و نمایشگاه ها استفاده می شد به همین دلیل مجموعه آثار باستانی مربوط به دوران اسلامی به طبقه دوم آن انتقال داده شد و با کشف آثار بیشتر منجرب به ساخت زیر زمینی برای جمع آوری و نگهداری آثار شد اما با کشف آثار بیشتر و روزافزون و تلاش برای رشد علمی منجرب شد یک موزه مجزا برای این آثار در نظر گرفته شود از این رو موزه مردم شناسی برای مدتی بسته شد و در سال 1375 در ساختمان دیگر مورد استقبال گرم بازدیدکنندگان قرار گرفت.

ساختمان جدید نیز همانند ساختمان موزه ایران باستان برگرفته از معیارهای معماری ایرانی است که می توان در پلان و طراحی بدنه آن مشاهده کرد. این ساختمان که مساحت حدود ده هزار متر مربع را به خود اختصاص داده است در سه طبقه به صورت یک چلیپا ساخته شده است که معماری آن از کاخ ساسانی در بیشاپور برگرفته شده است . این ساختمان که در حدود 18000 متر مربع زیر بنا دارد 300 هزار اثر را در خود جای داده است و برای گسترش این موزه در جهت گردشگری و ایجاد فضاهای بیشتر برای نگهداری و جمع آوری این اشیا در دهه 80 جهت تجهیز کردن امکانات و گسترش برخی از فضاها بسته شد و با تکمیل پروژه در راستای پیشرفت آن در سال 1394 بار دیگر افتتاح شد.

طبقات موزه ایران باستان

موزه دوران اسلامی که سه طبقه دارد در هر طبقه آن بخش های متفاوتی از اشیای موزه نگهداری می شود.
طبقه همکف که به سالن نمایشگاه موقت و اجتماعات اختصاص دارد فاقد هرگونه اشیای باستانی است.
طبقه اول و دوم که بر اساس زمان تاریخی آثار کشف شده به هفت تالار و 170 ویترین تقسیم می شوند شامل اشیای باستانی در هر دوره می شوند که از کاوش های علمی و یا مجموعه معتبری همچون آستان شیخ صفی الدین اردبیلی جمع آوری شده است.
طبقه اول که عموما از آثار تاریخی تیموریان تا قاجار است شامل تالارهای قرآنی، تیموری، افشار، صفوی، زند و قاجار می شود در این طبقه آثار گران مایه از جمله چینی های آبی و سفید، کتاب آرایی و نگارگری، نقاشی ها، لاکی های دوره زندیه، فرشینه های زربفت، خاتم کاری، آینه کاری های روی چوب و نقاشی های قهوه خانه ای نگهداری می شود.

طبقه دوم که مربوط به آثار صدر اسلام تا دوره ایلخانی می شود از سه تالار صدراسلام، سلجوقیان و ایلخانان برخوردار است و اشیای تاریخی از قبیل سفالینه های نیشاپور  و کاشان ، شیشه گرگان، دست بافته ری و اصفهان ، گچبری و آجرکاری سلجوقیان، محراب های ایلخانان، ظروف زرین، پنج گنج نظامی و خطوطی از کتاب مسالک و ممالک در این تالار ها نگهداری می شود.

تالار قرآن

این قسمت از موزه که آثار زیبا و بسیار قدیمی دارد در طبقه اول بنا واقع شده است و قرآن هایی که در سده های نخست اسلام به خط های کوفی، نسخ، محقق، ریحان، غبار و ثلث نوشته شده است را در خود جای داده است. در این تالار قرآن هایی وجود ارد که بر روی پوست آهو نوشته شده است همچنین نوشته ای از علی بن ابی طالب به نام رقم الحاقی در این موزه وجود دارد. در مرکز تالار قرآن یک صفحه از قرآن به خط بایسنقر میرزا قرار گرفته است که در زمان حکومت نادر شاه افشار از هرات به قوچان انتقال داده شد تا با چرخاندن آن در بین لشکریان آنها را از شکست محافظت کند. برگ های دیگر این قرآن در غائله نادر بر اثر آتش سوزی سوخته شد و ورق های باقی مانده در موزه های دیگر نگهداری شد.

امکانات دیگر موزه ایران باستان

این موزه علاوه بر اینکه مکانی برای نگهداری آثار مکشوفه تاریخی است امکاناتی از قبیل کتابخانه، گالری و کافه رستوران دارد.
کتابخانه موزه هم زمان با ساخت موزه بنا شد و با داشتن مجموعه کامل و ارزشمندی از کتوب باستان شناسی به یکی از غنی ترین کتابخانه ها در کشور تبدیل شده است و کتاب های خطی و چاپ سنگی از قبیل چاپ سنگی قرآن مجید ، مجمع الفصها و ناسخ التواریخ که بیشتر از سلسله قاجار به جای مانده است را دارد.
گالری از دیگر بخش های موزه به شمار می رود که در فضای بیرونی موزه قرار دارد و مجموعه ای از آثار صنایع دستی را در خود جای داده است که بعد از دیدن موزه ، اهمیت این صنایع دستی هم به وضوح آشکار می شود تا این هنری که نسل ها انتقال یافته است همچنان باقی بماند.
از بخش های دلچسب موزه کافه ای می باشد که در گوشه ی دنج موزه واقع شده است و برای علاقه مندانی که ساعت ها به  تماشای آثار باستانی پرداخته اند می توانند با نوشیدن قهوه یا چایی لحظات خوبی را در کنار این مجموعه تاریخی سپری کنند.

بخش های موزه ایران باستان

موزه ملی ایران دو ساختمان جداگانه دارد و شامل موزه ایران باستان، موزه باستان شناسی و هنر اسلامی می شود.

آثار نگهداری شده

در این موزه مجموعه آثاری را از زمان پارینه سنگی، پارینه سنگی میانی ، پارینه سنگی جدید و دوره نوسنگی می توان مشاهده کرد که شامل قدیمی ترین آثار مکشوفه تاریخی می باشند.
در دوران پارینه سنگی قدیمی ترین دست ساخته بشر از جنس سنگ کوارتز وجود دارد این سنگ که از اطراف رودخانه کشف رود مشهد بدست آمده است بیش از یک میلیون سال قدمت دارد. از آثار دیگر مربوط به این دوره دربند و گنج پر استان گیلان و مهاباد می باشد که قدمت آن ها هفتصد تا دویست هزار سال است.
در دوران پارینه سنگی میانی با حضور انسان های نئاندرتال در ایران ابزار هایی از قبیل سنگ آتش زنه، اسکلت جانورانی که در غار های زاگرس و فلات مرکزی ایران یعنی غاربیستون و غار خرم آباد کشف شده اند در موزه نگهداری می شوند و این آثار متعلق به دویست هزار الی دوازده هزار سال می باشند.
در دوران پارینه سنگی جدید آثار قابل توجهی از غار وزمه در استان کرمانشاه یافت شد یکی از این آثار مربوط به دندان آسیای کوچک دختری نه ساله است که به دندان وزمه مشهور است و به روش طیف سنجی گاما سال دندان به 20 تا 25 هزار سال قبل باز می گردد علاوه بر این دندان آثار تزئینی زیادی همچون آویز صدفی، گل اخرا و دندان حیوانات کشف شده است که نمونه هایی از آنها در موزه  نگهداری می شود.
از دوره فرا پارینه سنگی آثاری در غار علی تپه در مازندران و غار شلم در ایلام کشف شده است این آثار شامل ابزارهایی می شود که ترکیبی از سنگ ساپ و نگهداری مواد خوراکی می شوند.

در دوران نوسنگی و روستا نشینی آثاری یافت شده است که می توان گفت اوج پیشرفت علم گذشتگان بوده است این اشیاهای با ارزش شامل قدیمی ترین خشت ایران از تپه گنج دره ، پیکرک های گلی انسان و حیوان از تپه سراب ، ابزار های سنگی و سفالینه های منقوش می شوند این سفال ها که زیباترین نقش و نگارها را دارند بیشتر با اشکال بزکوهی زیباسازی شده اند و در میان ظروف سنگی جیرفت و شهداد نقوش متنوعی از قبیل نبرد انسان با جانوران عظیم و الجثه ، نقوش هندسی ، جانوری و گیاهی را می توان مشاهده کرد. این آثار گرانبها که در  منطقه شوش ، اسماعیل آباد و چشمه علی در تهران و تل باکون در فارس پیدا شده اند قدمت آنها به هزاره پنجم و چهارم پیش از میلاد یعنی دوره مس و سنگ در ایران بازمی گردد. یکی دیگر از آثار منحصر به فرد این دوره مربوط به نیم تنه برهنه پیکر مردی است که در شهداد یافت شده است و با دستان جمع شده مشغول نیایش می باشد.
در دوره عصر مفرغ و آغاز عصر آهن آثاری از جمله ظروف، ابزار و ادوات جنگی، پیکر انسانی و جانوری و اشیای فلزی کشف شده است که هم اکنون در تالار مربوطه نگهداری می شوند از اشیای مکشوفه دیگر که هم اکنون در این موزه به نمایش گذاشته می شود ظرف هایی هستند که از لوله های ناودانی برخوردارند همچنین سفال های خاکستری با سطوح صیقلی و داغدار ، ظرف هایی به شکل جانوران و انسانی ، ریتون ها که همان ظروف جانورسان هستند و اشیای آهنی می باشند.
از دوره تمدن ایلامی آثار بسیاری به جای مانده است که مهم ترین و باشکوه ترین آن مربوط به دوره ایلامی میانه است .در این دوره که معبد بی نظیر چغازنبیل ساخته شده است آثار باستانی زیادی را نیز در خود جای داده است این آثار شامل لوله های شیشه ای، پیکر گاو ، آجرهای نوشته شده، کتیبه ها، پیکره سازی، ساخت ظروف تزئینی از قیر طبیعی، مهرهای استوانه ای، نقوش برجسته، آجرهای لعاب دار، اشیای مفرغی، اشیای بدل چینی و سردیس تدفینی می شوند.
در دوره مادها که اوج شکوه ساخت اشیا با آهن بود می توان به اشیای حسنلو اشاره کرد همچنین می توان به سفالینه لعاب دار زیویه اشاره کرد که نقش گل لوتوس در میان دو بز نقاشی شده است.

قیمت بلیط

برای بازدید از بخش های داخلی نیاز به تهیه بلیط می باشد که قیمت بلیط ها با توجه به گردشگران خارجی و داخلی متغییر می باشد

ساعات بازدید

این موزه که یکی از قطب های مهم توریستی می باشد همه روزه  به غیر از روزهای عزاداری رحلت پیامبر، شهادت امام علی، شهادت امام جعفر، عاشورا و تاسوعا آماده پذیرای گرم بازدیدکنندگان می باشد و دوستداران به تاریخ و آثار ارزشمند آن می توانند در شش ماه اول سال از ساعت 9 تا 19 عصر و در پاییز و زمستان از ساعت  9 تا 17 از این موزه بی نظیر دیدن کنند همچنین جهت هماهنگی برای بازدید های گروهی می توانید با شماره تلفن 6-66702061 تماس حاصل فرمایید.

مسیر دسترسی

موزه که از مسیر دسترسی راحتی برخوردار است امکان استفاده از وسیله حمل و نقل عمومی را فراهم کرده است و بازدیدکنندگان می توانند پس از پیاده شدن در ایستگاه امام خمینی و در تقاطع خط یک و دو با چند دقیقه پیاده روی به موزه برسند .

موزه ایران باستان که یکی از غنی ترین موزه های کشور است شامل مجموعه کاملی از آثار مکشوفه از ابتدای تمدن تا هزاران سال قبل می باشد این موزه با داشتن انواع جمجمه های انسانی و جانوری ، ابزار آلات جنگی ، ظروف های زیبا، سفال های باستانی، مجسمه داریوش، مجسمه الیمایی، سرستون ها، کتیبه ها، بخشی از پله های تخت جمشید، پیکر گاو سفالی، ظروف تزئینی، پایه دار، دسته دار و انواع کوزه ها که از سراسر ایران جمع آوری شده است یکی از قطب های مهم توریستی به شمار می رود که همه روزه گردشگران بسیاری را از داخل و خارج به خود جذب می کند.
موزه ایران باستان که با معماری ایرانی ساخته شده است در کنار آثار باستانی آن از ارزش بسیاری برخوردار شده است به همین دلیل  علاوه بر حفظ و نگهداری آن باید در جهت توسعه ، پیشرفت و گسترش گردشگری آن تلاش کرد و با کشف آثار باستانی و ارزشمند تاریخی در ایجاد سند معتبر برای معرفی تمدن کشور و جمع آوری اسناد ت