دریاچه ارومیه که در زبان آذری اورمو گولی نامیده می شود بزرگترین دریاچه داخلی ایران است در سالهای اخیر جزو مطرح ترین دریاچه های ایران نیز بوده است. این دریاچه در طول تاریخ بارها با نام های مختلفی همچون کبودا، کاپوتا، چیجست و ... یاد شده است و در برخی کتب تاریخی همانند اوستا از این دریاچه به عنوان مکانی مقدس نامبرده شده است. به نظر می رسد این دریاچه روزگاری مقر فرماندهی افرادی با نام منائیان بوده است. این دریاچه که در سال 1352 در فهرست پارک های ملی ایران به ثبت رسیده است یکی از نه ذخیره گاه زیست کره ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است.
این دریاچه که بزرگترین دریاچه آب شور در خاورمیانه و ششمین دریاچه آب شور جهان است بین دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی واقع شده است. طول این دریاچه بین 130 تا 140 کیلومتر متغیر است و عرض آن نیز بین 15 الی 40 کیلومتر است. این دریاچه یکی از شورترین دریاچه های جهان است و بعد از دریای بحرالمیت از نظر شوری و غلظت املاح نمکی در رتبه دوم قرار دارد. این حد از شوری سبب شده تا دریاچه محل مناسبی برای زندگی گونه ای سخت پوست به نام آرتمیا باشد که از جلبکی با نام دونالیلا تغذیه می کند. باکتری ها، قارچ ها و فیتو پلانکتونها نیز در کنار گونه های مختلف گیاهان شورپسند در این دریاچه زندگی می کنند اما شوری بیش از حد آن اجازه وجود هیچگونه ماهی در این دریاچه را نمی دهد. این دریاچه از نظر استحصال نمک نیز از جمله مهم ترین منابع منطقه است.
خشکسالی های چند سال اخیر سبب کاهش شدید تراز آب این دریاچه شده و نگرانی های بسیاری را به دنبال داشته است. رودخانه های گادر، زرینه رود، شهرچای، سیمینه رود، باراندوز، زولا، تلخه رود و نازلو در کنار بارش های جوی و سد بوکان از مهم ترین منابع تامین آب این دریاچه هستند. این دریاچه که متوسط عمق آن بین 5 الی 6 متر است در درون مرزهای خود بیش از یکصد جزیره کوچک و بزرگ همانند کبودان، آرزو، اسپیر و ... را جای داده است. این جزیره ها مکانی برای فرودآمدن و زندگی پرندگان مهاجری است که اغلب به دریاچه ارومیه می آیند. نوک خنجری، کفچه نوک، چوب پا، مرغ نورورزی، فلامینگو، لک لک و آکراس تنها بخشی از پرندگان مهاجر و 212 گونه پرنده دریاچه ارومیه هستند.
27 گونه پستاندار، 7 گونه دوزیست و 41 گونه خزنده از دیگر ساکنین زیست بوم دریاچه ارومیه هستند. وجود نوعی خاصی جلبک سبب شده تا آب این دریاچه کمی مایل به قرمز باشد. دریاچه ارومیه نقش بسزایی در اعتدال هوای مناطق اطراف خود دارد به گونه ای که خشک شدن آن سبب تغییر اقلیم شدید این نواحی خواهد شد به همین دلیل نگرانی های بسیاری در مورد خشک شدن این دریاچه وجود دارد. بارش های اواخر سال 97 و اوایل سال 98 سبب افزایش سی درصدی سطح آب این دریاچه شده است.
