بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی یکی از جاهای دیدنی اردبیل استان اردبیل است که در شهر اردبیل قرار گرفته است. این جاذبه تاریخی متعلق به دوران صفویه است و در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است. بقعه شیخ صفی الدین متعلق به جد مادری سلسله صفوی و بنیانگذار فرقه صفویه است که نسبش به فیروزشاه زرین کلاه میرسد. این مکان در ابتدا باغی وسیع با نام اسفریس بوده است که خانقاه شیخ در آن قرار داشته است. پس از مرگ شیخ در سال 735 هجری قمری وی بنا به وصیت خود در همان باغ و در کنار خلوتخانه و باغچه خانقاه به خاک سپرده میشود. صدرالدین موسی فرزند و جانشین شیخ پس از مرگ پدرش اقدام به ساخت برجی با نام الله اکبر بر فراز مقبره پدرش مینماید.
با گذشت زمان مقبره توسعه پیدا کرده و فرزندان و نوادگان شیخ نیز در همین مقبره به خاک سپرده میشوند. با به قدرت رسیدن سلسله صفویه نیز این مقبره به شدت مورد توجه پادشاهان صفوی بوده و بناهای مختلفی به آن افزوده میشود و از انواع هنرهای تزئینی چشمگیر برای آراستن آن استفاده شده است. شاه اسماعیل اول و مادرش نیز در این مقبره و کنار قبر شیخ به خاک سپرده شده اند. علاوه بر شاه اسماعیل تعداد زیادی از شاهزادگان سلسله صفویه نیز در این مقبره مدفون گشتهاند. با وقوع جنگ چالدران نیز مقبره ای برای شهدای این نبرد خونین در کنار خانقاه ساخته می شود و تمامی شهدای این جنگ در این مکان به خاک سپرده می شوند. مقبره شیخ صفی الدین که با نام خانقاه شیخ صفی الدین نیز شناخته می شود هم اکنون در میدان عالی قاپوی شهر اردبیل قرار گرفته است.
در ابتدا این مقبره دارای سردری باشکوه با کاشی کاری های زیبا بود که متعلق به دوران شاه عباس بود اما به مرور زمان این سردر دچار آسیب شده و کاشی های آن نیز به انبار خانقاه منتقل می شوند. خانقاه در میان فضایی درختکاری شده و زیبا قرار دارد و از قسمت های مختلفی تشکیل شده است. با عبور از حیاط و گذر از راهرو به صحن اصلی خانقاه می رسیم که حوضی در میان آن به چشم می خورد. در سمت راست صحن اصلی مدفن شهدای چالدران یا همان شهیدگاه و در سمت چپ صحن نیز بنای زیبای قربانگاه یا چله خانه قرار گرفته است. با گذر از صحن وارد رواق اصلی این بنا می شویم که قندیل خانه نام دارد. محوطه مقبره شیخ صفی، مسجد جنت سرا، دارالحفاظ، چینی خانه، مقبره همسر شاه اسماعیل، شربت خانه، نقاره خانه، دارالحدیث و حجره های متعدد از دیگر بخش های این مقبره بزرگ و تاریخی است که هر کدام در دورهای مختلف از حکمرانی صفویان ساخته شده است.
در این مقبره زیبا از انواع هنرهای تزئینی همانند کاشی های معرق و چشم نواز، مقرنس کاری های ظریف، تنگبری های حیرت انگیز، کتیبه هایی تاریخی و بسیار زیبا، نقاشی هایی ظریف و حیرت انگیز، گچبری های چشم نواز، منبت کاری، تذهیب، کتیبه های خطاطی از خطاطان به نام عصر صفوی، طلاکاری و تزیینات نقره ای استفاده شده است. در این مقبره فرشی از دوران شاه طهماسب صفوی قرار داشته که توسط یکی از استادان به نام آن دوران طراحی و در طول 16 سال بافته شده بوده است که این فرش حیرت انگیز که در ردیف 50 شاهکار هنری جهان قرار دارد هم اکنون در موزه ویکتوریا آلبرت هال انگلستان نگهداری می شود. در سال های اخیر این فرش بازبافی شده و هم اکنون در خانقاه قرار دارد. در زمان عقد عهدنامه ترکمنچای نیز متاسفانه کتاب های تاریخی این خانقاه به کشور روسیه تحویل داده شده است.
